Historie

Toespraak van Cees Bruin (1929 – 2011) tijdens de receptie 100 jaar bestaan van ijsclub EMM op zaterdag 10 februari 1990.

Deze toespraak geeft een mooi beeld op de historie van onze IJsclub EMM in Sint Maartens(vlot)brug.

De oprichting.

Onder leiding van de toenmalige bovenmeester van de openbare lagere school te Sint Maartensbrug, meester A. Olie werd op 14 december 1889 de ijsclub EMM opgericht.

Het bestuur bestond uit: voorzitter, de heer A. Olie, secretaris de heer E. Holterman en JH Bünning als penningmeester. Commissarissen waren de heren J Swarthof en J. Constant. Men startte de ijsclub met 22 leden. Een vereniging wat later zou blijken met een hart en een ziel.

De naam EMM werd officieel gekozen, wat staat voor Eendracht Maakt Macht. De nieuwe vereniging stelde zich tot doel om in Sint Maartensbrug actief op te treden voor het verzorgen van ijsfeesten en berijdbare banen. Maar de grootste doelstelling in 1889 was het lenigen van nood onder de armste bewoners van ons dorp. De ijsclub had dus een grote sociale taak op zich genomen.

De nieuwe ijsclub EMM valt het eerste bestaansjaar met de neus in de boter. 1890 blijkt de strengste winter van die eeuw. Het was echter een droevig jaar want op 23 november overlijdt koning Willem III. Om alles bij u op te frissen, koning Willem III was gehuwd met koningin Emma en is de vader van Wilhelmina. Twee dagen later op 25 november 1890 werd het zeer koud met heel veel sneeuwval.  Een strenge winter volgt die aanhoudt tot 27 januari 1891. De taken en doelstellingen van EMM kunnen volledig worden verwezenlijkt tijdens deze zeer strenge winter. Het verzorgen van de ijsbaan, sneeuwruimen, baanvegen en wedstrijden organiseren. Maar vooral ook het lenigen van de nood onder de allerarmsten.

We lezen in het programma van deze 2 feestdagen de tekst: ” Als het koud wordt, worden wij warm”. Bij het lezen van de stukken in de Zijper Courant van 1889 tot 1920 over de grote armoede in die tijd en vooral de ellende tijdens de winters, dan werden wij daar koud van. Echter na het lezen van de historische artikelen waarin vermeld stond wat onze ijsclub hieraan deed, werden wij warm.

Allereerst in de Zijper Courant van 3 december 1989. Er was een raadsbesluit genomen op 1 december 1989, dus 14 dagen voor de oprichting van EMM met de volgende tekst:

“Gemeenteraad Zijpe 1 december1989. Na opening der vergadering, lezing en goedkeuring der notulen van de vorige vergadering, is aan de orde een voorstel van B&W. Het voorstel houdt in om het bedelend Nieuwjaar wensen, als steeds, te verbieden, en door het instellen van een daartoe te benoemen commissie, weder voor de behoeftigen te doen rondgaan”.

Voorstel werd met algemene stemmen aangenomen.

Van de daartoe te benoemen commissie hebben wij niets meer vernomen. Ook toen waren er al benoemde commissies die totaal niet functioneerden en misschien is er in die 100 jaar wel niets veranderd.

Maar EMM functioneerde wel.

Zie bijlage met krantenartikelen.

Deze berichten herhalen zich in de volgende jaren steeds weer, vooral in de wintermaanden.

Maar hierbij nog een citaat uit die tijd. De Zijper Courant schrijft:

“Wij hebben respect voor de ijsclub EMM uit Sint Maartensbrug, die hier weder het initiatief nam, en weldoen, als eerste en voornaamste punt in haar programma blijkt te beschouwen”.

Verder het volgende bericht in diezelfde krant van december 1890.

“Wie kan lid worden van EMM. Ten eerste voor diegene, die nu en dan verklaren iets voor behoeftigen over te hebben. Ten tweede voor hen die zichzelf of hunner huisgenoten het genoegen van schaatsenrijden gunnen. Ten derde voor het noemenswaardig aantal personen die zich fl 1,- als uitgave voor genoemd lidmaatschap beklagen. Maar er niet minder blijmoedig om zijn, als ze op ene winter, het dubbele verliezen met kaarten of een ander spel. Ten vierde voor neringdoenden, die voordeel hebben bij sterk ijs en bezoek van vreemdelingen aan onze plaats.  (Dit moet het begin zijn geweest van de VVV-gedachte.)

En ten laatste voor die mannen welke gewoonlijk jaarlijks meer dan een gulden offeren voor ene liefhebberij, die bij lange na niet zoveel genoegen en nut verschaft. Of het lid zijn ener vereniging waarvan het geld niet in zo goede handen komt als dat van de ijsclub EMM”.

Dit was duidelijke taal. EMM was dus een vereniging met hart en ziel.

De financiën.

Honderd jaar besturen is ook 100 jaar met de centjes omgaan. In deze 100 jaar zijn er prima penningmeesters geweest, want de kas klopte tot vandaag aan toe tot op de cent. Ik heb er een moeilijk financieel jaar uitgehaald namelijk 1919. Let op er werd nog met halve centen gerekend.

Inkomsten:

1 januari 1919 in kas               fl. 10,045

Contributie 49 x 50 cent           fl. 24,50

Intekenlijst voor ijsfeest            fl. 74,50

                                                 ————

Totaal inkomsten                     fl.109,045

Uitgaven:

Baanvegers                              fl. 32,575              15 cent per uur

IJsbond                                     fl.   4,15

Contributie ophalen                  fl.   1,00

Porto                                         fl.   0,05

Prijzen kinderen                        fl.   6,75

Chocolademelk                         fl. 11,62

IJsfeest voor behoeftigen          fl. 66,00

                                                  ———–

Totaal uitgaven                          fl.124,245

Het jaar eindigde met een tekort van fl.15,20

 In 1920 bedankten 9 leden en werd het jaar afgesloten meteen batig saldo van fl. 346,50.

In 1948 had EMM 90 leden en een batig saldo van fl. 376,23.

In de jaren rond 1910 en 1920 zien we steeds in de boeken van de penningmeester een uitgave staan van 1 of 2 gulden. Dit was voor afvaardiging naar de vergadering van de IJsbond Hollands-Noorderkwartier, waarbij ook EMM was aangesloten. Niets bijzonders zult u zeggen maar toch wel. Wij zijn verder aan het spitten geweest en lazen het volgende in de Zijper Courant van 1912.

“Zondag 15 december vergaderde het Noorderdistrict van de IJsbond Hollands-Noorderkwartier in het lokaal van de heer Tuinman te Schagerbrug. De agenda gaf weinig nieuws ter bespreking. De afdeling Burgerbrug wees erop, dat de vergadering van den IJsbond meer op feesten begonnen te lijken en de behandeling der zaken daaronder leed.

De afdeling Schagerbrug was een andere mening toegedaan en protesteerde tegen de gang van zaken. De afdeling Sint Maartensvlotbrug wees erop dat den bond, zoals die is samengesteld, het moeilijk anders kon. Immers de verschillende punten van behandeling worden eerst behandeld door het bestuur, dan door de afdelingen en daarna nog door district verenigingen.

Het gevolg is, dat op de algemene vergadering zaken vlug kunnen worden afgewerkt en de gelegenheid voor het feestelijk nazitten daardoor groter wordt”.

Conclusie: Er werd op deze avonden gezellig doorgezakt. En als je door de vereniging werd afgevaardigd en een of twee gulden had meegekregen dan kon je goed meedoen. Een borrel koste 5 cent in die tijd. Reken maar dat er belangstelling voor was om afgevaardigd te worden. Overigens bij EMM ging het volgens een rooster.

Wedstrijden

In die honderd jaar zijn er ook heel veel wedstrijden georganiseerd, maar de uitslagen haalden voor 1930 nooit de krant. Ik wil een kleine greep van deelnemers aan wedstrijden door de jaren heen. Bijvoorbeeld 1933.

In de categorie 6 tot 13 jaar lezen we de volgende namen. Dirk de Graaf, Gerrit Vis, Henk de Haan, Annie Manneveld, Marietje Eriks, Cobie Kos, Gerrit van der Sluis, Piet Kooy, Dirk Brommer, Grietje Kooy, Marietje van der Baan, Gatha Bos, Johan Jonker, Piet de Haan en Aat Jongejan. Allemaal namen van onze overgrootouders uit vervlogen tijden.

In 1956 waren er onderlinge wedstrijden tussen de melkfabrieken “de Eensgezindheid” uit Sint Maartensbrug, en melkfabrieken uit ’t Zand, Groet en Julianadorp. Geen van deze fabrieken bestaat nog maar de toenmalige winnaar was Gerrit Vis uit Sint Maartensbrug.

Ook heeft EMM, samen met de IJsclub uit Burgerbrug en Schagerbrug vele dorpentochten georganiseerd. Iedere keer weer een belevenis, dat lange lint van schaatsers op de grote sloot.

Een toertocht in 1979 viel zowat in het water door enorme sneeuwval. Maar de redder in de nood was Kees Bakker, die van zijn “lelijke eend” een schuifeend maakte, met als resultaat een perfecte baan met veel deelnemers.

Bestuurders.

Ook hebben er in deze 100 jaar vele bestuurders de revue gepasseerd. Onze herinneringen gaan uit naar de mensen van de laatste 50 jaar, die we nog gekend hebben.

Namen als Klaas Brak, Gerrit Schuit, Siem Wartenhorst, W. de Leeuw, C Nierop, Piet Kossen,

E. de Boer, Piet Dekker, Kees Hof, Aart Appel, Dirk Brak, Maarten Janssen, Jaap Biesboer en Cor Schilder.

Deze mensen waren altijd op de ijsbaan te vinden en zorgden voor een goede organisatie en afzetting van wakken op de Grote Sloot. Hierdoor zijn in de afgelopen 100 jaar geen ongelukken of slachtoffers gevallen. Iets waar EMM trots op mag zijn.

Maar het is ook goed om te vermelden, de samenwerking met het onderwijzend personeel van onze openbare lagere school. We kennen ze allemaal nog: Meester Leeuwen, Bol, Kingma, Stoekenbroek, Heida, Siewertsen en de Redelijkheid. Schoolmeesters die in de warmte werkten maar met schoolwedstrijden op het ijs lieten ze ondanks de koude hun leerlingen niet in de steek. De heren werden na afloop vaak getrakteerd door de IJsclub op een warme grog of een brandwijntje met een neut.

Nog een stukje historie.

De ijsfeesten en wedstrijden speelden zich uitsluitend af op of aan de Groote Sloot. De Groote sloot werd opengesteld voor de scheepvaart in 1632. De Groote Sloot was en is nog steeds een prachtig water voor scheepvaart, pleziervaart, vissen en uiteraard zwemmen. Er was een komen en gaan van beurtvaarders, bietenschuiten, kool en kunstmestschuiten, meelschuiten, de melkschuit en soms de kermisschuiten. Al dit scheepvaartverkeer is er niet meer. Als laatste verdween de melkschuit in 1965. Na het zakken laten van onze bruggen was er vanaf 1969 geen scheepvaartverkeer meer mogelijk.

Al dit scheepvaartverkeer in vroeger tijden was een ramp voor de IJs Vereniging. De schippers probeerden zo lang mogelijk door te varen en als het dan door ging vriezen was de Groote Sloot een en al schotsen. Uren en uren moest er dan weer aan besteed worden om een mooie baan te krijgen. Iets wat meestal wel weer lukte. In deze periode was de spanning vaak te snijden tussen schipper en IJs Vereniging.

De plee.

De Groote Sloot was tevens een grote afvalbak. Voordat de vuilnisman was uitgevonden werd veel overbodig huisvuil in de sloot gedumpt. Niet enkel huisvuil, maar ook dooie beesten zoals katten en slachtafval en alles wat niet meer bruikbaar was. Maar bij vorst en het dichtvriezen van de sloten kwamen deze zaken tevoorschijn en zaten vastgevroren aan de oppervlakte van het ijs. Ook een taak voor de IJsclub om deze zaken op te ruimen. 

Niet alleen het afval maar ook de beroemde privaat emmers werden geleegd in het oppervlaktewater. Mensen die midden in het dorp woonden en achter hun huis geen sloot hadden waarboven een plee kon worden geplaatst waren aangewezen op een ton.  Hierop konden zij binnenshuis dan hun behoeften doen.

In de avond als het donker begon te worden, werden meestal deze tonnen geleegd in de Groote Sloot. Vaste stortplaats was over de leuning bij de brug. Met deze laag op het ijs van de Groote Sloot was dat s ’morgens geen leuk aanzien. IJsschrapers en baanvegers moesten toch weer de fecaliën verwijderen en het liefst onder de sneeuw wegwerken.

De Vischmarkt.

Was de Groote Sloot niet berijdbaar, dan week men uit naar de zoetwatersloot genaamd de Vischmarkt. Een egalementsloot die in 1968 is verdwenen door de komst van de nieuwbouw. Een fijne sloot om op te schaatsen en waarop altijd snel ijs aangroeide doordat de sloot gevuld werd met zoet water uit een duinkwelder. Te smal voor echte wedstrijden maar er heerste altijd een gezellige sfeer. Dit was mede te danken de koek en zopie van vrouw de Maijer.

Geschiedenis IJsclub EMM jaar 1990.

In de voorgaande tekst is de openingstoespraak weergegeven van Cees Bruin naar aanleiding van het 100-jarig bestaan van IJsclub EMM. Uiteraard is het verhaal niet compleet als we niet even terugblikken naar dit eeuwfeest. Een feest dat werd gehouden in het Dorpshuis van vrijdag 9 tot en met 11 februari 1990.  Een team van vrijwilligers was onder leiding van de Sint Brugger etaleur Cor Schoemaker aan de slag gegaan om een tentoonstelling en fotowedstrijd voor te bereiden. Het hele Dorpshuis was getooid in winterse sferen en taferelen. Allerlei attributen en aan ijs gerelateerde zaken waren bij elkaar gesprokkeld om een aantrekkelijke tentoonstelling te organiseren voor de festiviteiten van de jarige ijsclub. Schaatsen, ijssleden, arrensleeën, koek en zopietent en schilderijen met winterse taferelen wisselden elkaar af in een omgeving waarmee men zich in een winters landschap waande. Zelfs het schaatsenslijpblok van Langerveld uit ons eigen dorp stond opgesteld in een natuurlijke ambiance

Het bestuur onder leiding van de toenmalige voorzitter Richard Schuur was er alles aan gelegen om het feest te doen slagen. Dit gesteund door een bestuur dat bestond uit Theo Koek, Gré Zomerdijk, Cor Wey, Anja en Hessel Bakker, Cor Klaver, Marco de Boer en Theo Klaver.  Er waren vele handjes nodig en het was voor het bestuur dan ook heel plezierig dat in het voortraject een feestcommissie was opgericht. Deze commissie ondersteunde het bestuur in allerlei zaken van voorbereiding tot uitvoering. In de commissie zaten oud schoolhoofd Harry Siewertsen, Jan de Boer en Cees Bruin. Voor het vele timmerwerk kon men altijd rekenen op de lokale timmerman Jan Veuger.

Ook op de kolfbaan die in de kelder van het Dorpshuis gesitueerd was werden fotowanden geplaatst voor de fotowedstrijd.

Probleem was nog wel dat de vele tentoongestelde attributen eigendom waren van privépersonen die deze zaken tijdelijk in bruikleen hadden gegeven. Verzekeren was een moeilijke c.q. kostbare zaak. Dus daarom werd gekozen om in de nachtelijk uren enige bestuur of commissieleden te laten overnachten in het Dorpshuis. Een pragmatische oplossing die ook veel hilariteit teweegbracht.

Maar het lukte en zo kon op vrijdag 9 februari 1990 de receptie worden gehouden voor de 100-jarige. Sprekers waren eerdergenoemde Cees Bruin die terugblikte op het bestaansrecht van de ijsclub. Daarna kwam een keur van sprekers waaronder de toenmalige burgemeester Gutker en dhr. van Straaten, vicevoorzitter van het gewest Noord-Holland Utrecht.

Ook werd een serenade gegeven door de Zijper Harmonie om de eeuweling, muzikaal in het zonnetje zetten.

De opening van de tentoonstelling werd verricht door de spraakmakende allround schaatser Hilbert van der Duim. Deze Fries uit Beetsterzwaag, won tweemaal het WK allround schaatsen in 1980 en 1982. Ook was hij winnaar van het Europees Kampioenschap in 1983 en 1984. Hilbert was een kleurrijk figuur die met zijn strapatsen de harten van menig schaatsliefhebber sneller liet kloppen.

De tentoonstelling werd een groot succes en al snel kon de duizendste bezoeker worden ontvangen. Dit was mevrouw Duiverman uit Schagerbrug die door voorzitter Schuur verrast werd met een bloemetje. Lang zal er nog nagepraat zijn over dit feestelijke weekend.

Als toegift had het Zijper Historisch Blad een uitgebreid artikel opgenomen over het 100-jarig bestaan van IJsclub Eendracht Maakt Macht uit Sint Maartensbrug. Ter afsluiting van een waardige viering voor de eeuweling.